Παρασκευή 27 Οκτωβρίου 2017

Ποίημα του Γιώργου Αλισάνογλου μεταφρασμένο στα ισπανικά

[Επωδός]

Κάτω απ’ την σάρκα μου
σκοτεινοί – άγνωστοι
υπογράφουν την μοναξιά μου
εργάζονται ως εσώτερη ρωγμή
πέρα από τον νόμο της ζωής
και της ηλεκτρικής σιωπής τους

Αγκαλιάζουν ο ένας την αμφιβολία του άλλου
τόσο γερά, που επαληθεύεται ο χρησμός
που άκουσα στα αψινθοπωλεία της Βοημίας
«Από την Δύση κύριοι γυρίσαμε πάλι πεινασμένοι»

Κι από την άλλη,
ούτε ένα ερωτικό σονέτο απόψε
να υπογράψει
την αιωνιότητά μας


του Γιώργου Αλισάνογλου

.,.,.,.,.,.

[Cantinela]

Debajo de mis carnes
oscuros - desconocidos
firman mi soledad
trabajan como una grieta interior
más allá de su silencio eléctrico
y de las leyes de la vida

abrazan el uno la duda del otro
tan fuerte, que se cumple la predicción
que oí en las absenterías de Bohemia 
«Del Occidente señores hemos vuelto otra vez hambrientos»

Y por otro lado,
ni siquiera un soneto de amor esta noche
que firme
 nuestra perennidad


de Yorgos Alisanoglu


Η μετάφραση του ποιήματος του Γιώργου Αλισάνογλου είναι προϊόν του μαθήματος που διδάσκει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ. Συμμετείχαν οι σπουδαστές και σπουδάστριες Flor de María Nochebuena, Χαρίκλεια Κουτρούμπα, Ελένη Παντελίδου, Σταύρος Χατζής.

Δευτέρα 23 Οκτωβρίου 2017

Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2016 (για βιβλία του 2015)

Στον διευθυντή του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας Διονύση Καψάλη απονέμεται το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης. 
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Υπουργείου, «Το Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Διονύση Καψάλη για τη μετάφραση του έργου Άμλετ, Η τραγωδία του Άμλετ πρίγκιπα της Δανίας, του William Shakespeare, εκδόσεις Gutenberg».
Νωρίτερα ανακοινώθηκαν από το Τμήμα Γραμμάτων, Βιβλίου & Ψηφιακού Περιεχομένου της Διεύθυνσης Εφαρμογής Πολιτιστικής Πολιτικής της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού  τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2016, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2015, στα οποία κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης από τις βραχείες λίστες των υποψήφιων προς βράβευση έργων, μετά από επανειλημμένες συνεδρίες και μακρές συζητήσεις. 
Το Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στους Στάντη Αποστολίδη και Ήρκο Αποστολίδη για τη μετάφραση του έργου «Μέγας Αλέξανδρος: Οι πρώτες πηγές. Τα αποσπάσματα των αρχαίων ιστορικών», εκδόσεις Gutenberg και στον Βασίλη Κάλφα για τη μετάφραση του έργου «Φυσικά» Αριστοτέλη, εκδόσεις Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου/Νήσος
Το Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Λογοτεχνίας σε Ξένη Γλώσσα απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Leo Marshall για τη μετάφραση του έργου “Mariambas” του Γιάννη Σκαρίμπα, εκδόσεις University of Birmingham και στην Anna Zimbone για τη μετάφραση του έργου «Un marito di Syros” του Εμμανουήλ Ροϊδη, εκδόσεις Lussografica.

Υπενθυμίζεται ότι η σύνθεση της αρμόδιας επιτροπής έχει ως εξής: Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης:
1. Ερασμία Λουϊζα Σταυροπούλου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πρόεδρος
2. Ευαγγελία Σακελλίου, Καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας & Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών & Πρόεδρος του τμήματος, Αντιπρόεδρος
3. Δημήτρης Κυρτάτας, Καθηγητής της Ύστερης Αρχαιότητας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Μέλος
4. Κωνσταντίνος Γιαβής, Επίκουρος Καθηγητής Γενικής & Συγκριτικής Γραμματολογίας του Τμήματος Φιλολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
5. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
6. Γεράσιμος Ζώρας, Πρόεδρος του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος
7. Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
8. Μαργαρίτα Σωτηρίου, Λέκτορας του Τμήματος Φιλολογίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος
9. Ελένη (Λίλα) Κονομάρα, Μεταφράστρια, Μέλος.

ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Όπως επιτάσσει η νέα νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (Ν. 3905/2010), δίνεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία.
Α. ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία το βραβείο μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα να δοθεί στον Διονύση Καψάλη για τη μετάφραση του έργου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Άμλετ (Εκδόσεις Gutenberg). 

Η τραγωδία αυτή, που συγκαταλέγεται στα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αποτέλεσε από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας ένα κείμενο με το οποίο αναμετρήθηκαν οι Έλληνες μεταφραστές (στην πλειονότητά του λογοτέχνες ή άνθρωποι του θεάτρου).
Είναι αυτονόητο ότι κάθε μια από τις μεταφράσεις αυτές ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής της και στους σκοπούς για τους οποίους έγινε. Συνεπώς απηχεί τις γενικότερες γλωσσικές, αισθητικές και ιδεολογικές επιλογές, εκφράζει ωστόσο και τη σχέση του μεταφραστή με το κείμενο, απόρροια προφανώς της γενικότερης παιδείας του και της γλωσσικής του ευαισθησίας.
Ο Δ. Καψάλης είχε να αντιμετωπίσει ένα κείμενο των αρχών του 17ου αιώνα και να το αποδώσει όχι μόνο πιστά προς το πρωτότυπο αλλά και σε λόγο κατάλληλο για να ακουστεί σε μία θεατρική παράσταση. Είναι πράγματι αξιοσημείωτο ότι στο κείμενό του αποδίδονται όχι μόνο οι ρυθμοί του κειμένου, αλλά και οι σιωπές που υπογραμμίζουν το θεατρικό λόγο. Ο μεταφραστής προχώρησε πέρα από την αναζήτηση ισοδυναμιών στα λεξικά, πέρα από την πιστότητα, προτείνοντας αξιοσημείωτες επιλογές στην απόδοση δύσκολων χωρίων, αντιμετωπίζοντας και λύνοντας επιτυχώς προβλήματα στο σημασιολογικό, υφολογικό και πραγματολογικό επίπεδο.
Επισημαίνουμε ότι στο μετα-κείμενό του προσδίδει στην ελληνική διαφορετικά ύφη και ιδιώματα και τις πιο λεπτές αποχρώσεις τους. Διατηρεί την επιβλητικότητα και ‘αυθεντία’ του λόγου του νεκρού βασιλιά Άμλετ, νυν φαντάσματος, τη λυρική ποιότητα του λόγου της ‘υποτιμημένης’ Οφηλίας, την φλυαρία και απερισκεψία του προπέτη Πολώνιου, τον τυχοδιωκτικό χειρισμό του νυν βασιλιά και θείου, τον εξαρθρωμένο λόγο της ‘τσαλακωμένης’ βασίλισσας Γερτρούδης καθώς προσπαθεί να γίνει πειστικός για να διασώσει τον γιο της. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει για την απόδοση των μονολόγων του θλιμμένου πρίγκηπα Άμλετ, στη διαρκή συναισθηματική ταλάντωσή του, στους οποίους η μετάφραση
αναπαράγει, διαπλάθει, αναλύει, ερμηνεύει, ομοιοκαταληκτεί, διασώζει την ωμότητα-κτηνωδία-πάθος-απέχθεια και πίσω από τις λέξεις του, την εσωτερικότητά του.
Η μεγάλη δυσκολία του κειμένου και το άρτιο μεταφραστικό αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με τη θέση του εν λόγω θεατρικού έργου στον παγκόσμιο λογοτεχνικό κανόνα, αιτιολογούν την απονομή του βραβείου.
Μειοψήφισε η άποψη να δοθεί το βραβείο στην Μαργαρίτα Ζαχαριάδου για τη μετάφραση από τα γερμανικά του μυθιστορήματος Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία, του Χάινριχ Μπελ (εκδόσεις Πόλις), διότι πρόκειται για ένα κορυφαίο έργο της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, ενός βραβευμένου με Νόμπελ (1972) συγγραφέα, το οποίο προβάλλει και σχολιάζει σημαντικά ζητήματα, που ουσιαστικά διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ευρώπη. Η μεταφράστρια κατόρθωσε να αποδώσει με ακρίβεια και καθαρότητα ύφους τις ιδιαιτερότητες των προσώπων, τη γλωσσική τους ποικιλία αλλά και την εποχή.

Αναφορικά με τα βραβεία της απόδοσης έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά και της μετάφρασης έργου της ελληνικής γραμματείας σε ξένη γλώσσα η επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα να απονείμει εξ ημισείας τα βραβεία, διότι άλλως θεωρούσε ότι θα αδικούσε κάποιο από τα δύο βιβλία τα οποία ήταν ισάξια.
Β. ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Το βραβείο απόδοσης έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στους Ήρκο Ρ. Αποστολίδη και Στάντη Ρ. Αποστολίδη για το έργο Μέγας Αλέξανδρος: Οι πρώτες πηγές. Τα αποσπάσματα των αρχαίων ιστορικών, (Εκδόσεις Gutenberg) και στον Βασίλη Κάλφα για τη μετάφραση του έργου Φυσικά του Αριστοτέλη (Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου / Νήσος).
        Το πρώτο από τα βραβευθέντα βιβλία συγκεντρώνει τα σωζόμενα αποσπάσματα από τα απολεσθέντα ελληνικά και λατινικά ιστορικά συγγράμματα της αρχαιότητας για τον Μέγα Αλέξανδρο. Καρπός σχολαστικής έρευνας, περιλαμβάνει μεταφράσεις, γενική εισαγωγή και εκτενή σχόλια για κάθε πηγή. Το συνολικό εγχείρημα είναι ένα πρωτότυπο και πολύτιμο εργαλείο για τους ειδικούς μελετητές αλλά και χρήσιμο ανάγνωσμα για το ευρύτερο κοινό. Φωτίζει μια εποχή από πολλές
και διαφορετικές πλευρές. Ο τόμος περιλαμβάνει επίσης πλούσια βιβλιογραφία, αναλυτικά ευρετήρια και πίνακες. Όλες οι μεταφράσεις είναι γλαφυρές και άρτιες.
Το δεύτερο βιβλίο προσθέτει ένα ακόμα έργο στη σειρά που διευθύνει ο μεταφραστής με τον Παντελή Μπασάκο, αποβλέποντας στη μετάφραση όλων των συγγραμμάτων του Αριστοτέλη. Περιλαμβάνει εισαγωγή, βιβλιογραφία, γλωσσάρι, ευρετήρια και σημειώσεις. Ο Βασίλης Κάλφας μεταφράζει το εκτενέστατο, δύσκολο και συχνά δύστροπο κείμενο των Φυσικών με γνώση, επάρκεια και ευαισθησία, προσφέροντας ένα ακριβές, εύληπτο και ευανάγνωστο νεοελληνικό κείμενο. Πρόκειται για υποδειγματική εργασία από κάθε άποψη, που εντάσσεται σε ολοκληρωμένο και μακρόπνοο αρχαιογνωστικό πρόγραμμα.
Γ. ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ
Το βραβείο μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Leo Marshall για τη μετάφραση στην αγγλική γλώσσα του έργου Mariambas (Μαριάμπας) του Γιάννη Σκαρίμπα (εκδόσεις University of Birmingham) και στην Anna Zimbone για το βιβλίο Un marito di Syros (εκδόσεις Lussografica), που αποτελεί μετάφραση στην ιταλική γλώσσα αφηγημάτων του Εμμανουήλ Ροΐδη.
Ο Μαριάμπας, μοντερνιστικό μυθιστόρημα του 1935, χαρακτηρίστηκε ήδη στην εποχή του «αλλόκοτο έργο» «με τρόπο γραφής σχεδόν υπερρεαλιστικό». Πρόκειται για δύσκολο κείμενο, αφού παρουσιάζει αυτό που προσφυώς ονομάστηκε «αυτοδίδακτο σκαριμπικό στυλιζάρισμα» με λεξιπλασία, ανάμειξη υφών (από ρομαντικό του 19ου έως αργκό της εποχής) και λογοπαίγνια. Ο Leo Marshall, έμπειρος μεταφραστής δύσκολων κειμένων του 19ου και 20ύ αιώνα, κατόρθωσε να ανταποκριθεί με επιτυχία στις δυσκολίες διατηρώντας τον κοφτό ρυθμό του πρωτοτύπου και εισάγοντας κάποιες ελευθερίες (όπως π.χ. η απόδοση των κυρίων ονομάτων των ηρώων με αγγλοφανή αντίστοιχα τα οποία ωστόσο αποδίδουν εν πολλοίς επιτυχημένα τη συγκεκαλυμμένη σημασία των ελληνικών ονομάτων). Η μετάφραση του Μαριάμπα είναι η δέκατη κατά σειρά μετάφραση μιας αξιέπαινης πρωτοβουλίας που ξεκίνησε το 1995 στο Centre for Byzantine, Ottoman and Modern Greek Studies με τη γενική εποπτεία του καθηγητή Δημήτρη Τζιόβα, ο οποίος υπογράφει και τις κατατοπιστικές για το αγγλικό κοινό εισαγωγές.
Η δίγλωσση έκδοση Un marito di Syros περιλαμβάνει έντεκα αφηγήματα του Εμμανουήλ Ροΐδη. Η μεταφράστρια Anna Zimbone κατόρθωσε να μεταφέρει με επιτυχία στην ιταλική γλώσσα την αστραφτερή καθαρεύουσα του στυλίστα Ροΐδη με τα αλλεπάλληλα λογοπαίγνια, την ειρωνεία και το χιούμορ. Το βιβλίο είναι εξαιρετικά επιμελημένο, με βιβλιογραφία για τον συγγραφέα, βιογραφικό του και σημειώσεις πολύ χρήσιμες για το ξένο αναγνωστικό κοινό. Στη μεταφράστρια ανήκει και η κατατοπιστική εισαγωγή.
Η Α. Zimbone, διακεκριμένη καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Κατάνης, έχει γράψει μελέτες για τη μεσαιωνική και τη νεώτερη ελληνική λογοτεχνία και έχει ασχοληθεί συστηματικά με μεταφράσεις έργων παλαιότερων (Ιάκωβου Πολυλά, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Κωνσταντίνου Θεοτόκη και Γεώργιου Βιζυηνό) και νεότερων δημιουργών (Γ. Ιωάννου). Καθώς συνδυάζει τις ιδιότητες της ερευνήτριας, της μελετήτριας και της κριτικού των έργων, οδηγείται στη μετάφραση έχοντας εξασφαλίσει προηγουμένως ερευνητική οικειότητα με το κείμενο. Το 2002 βραβεύτηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού για την ιταλική μετάφραση διηγημάτων του Βιζυηνού (Gheorghios Viziinos, L' unico viaggio della sua vita e altre storie, Αιώρα, Αθήνα 2001).



Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2017

Pedro Ugarte, un minicuento / Πέδρο Ουγκάρτε, ένα μικροδιήγημα


Los libros, los cigarrillos, tu hijo y sus juguetes, el rostro de tu esposa

Estás en casa, y es de noche, y apagas la última luz. Qué extraño: de pronto todo desaparece.


Τα βιβλία, τα τσιγάρα, ο γιος σου και τα παιχνίδια του, το πρόσωπο της συζύγου σου

Είσαι στο σπίτι, και είναι νύχτα, και σβήνεις το τελευταίο φως. Τι περίεργο: ξαφνικά τα πάντα εξαφανίζονται.




Ο Pedro Ugarte γεννήθηκε στο Μπιλμπάο το 1963, είναι συγγραφέας και αρθρογράφος. 

Η συλλογική μετάφραση είναι αποτέλεσμα των μαθημάτων λογοτεχνικής μετάφρασης από τα ισπανικά που παραδίδει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στους φοιτητές του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ κατά το τρέχον ακαδημαϊκό έτος 2017/18.

Τρίτη 10 Οκτωβρίου 2017

Βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2016 για εκδόσεις του 2015

Ανακοινώθηκαν οι βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης για τις κατηγορίες: Βραβείο Μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα, Βραβείο Μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα, Βραβείο Απόδοσης έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά.
Τις βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης ανακοίνωσε το υπουργείο Πολιτισμού, για τις τρεις κατηγορίες Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης (Βραβείο Μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα, Βραβείο Μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα, Βραβείο Απόδοσης έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά). 
Οι βραχείες λίστες συνοδεύονται από αιτιολογημένη έκθεση της Επιτροπής, στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής και αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίσης περιόδου (εκδόσεις 2015). 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ  (2017)

ΒΡΑΧΕΙΕΣ ΛΙΣΤΕΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ 2015)

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

1.     Άμλετ. Η τραγωδία του Άμλετ πρίγκιπα της Δανίας, Ουίλιαμ Σαίξπηρ, μτφ. Διονύσης Καψάλης, εκδόσεις Gutenberg.
2.     Το φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ, Γκαϊτό Γκαζντάνοφ, μτφ. Ελένη Μπακοπούλου, εκδόσεις Αντίποδες Ο.Ε.
3.     Ομαδικό πορτρέτο  με μία κυρία, Χάινριχ Μπελ, μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδόσεις Πόλις.
4.     Η μαύρη αράχνη, Ιερεμίας Γκότχελφ, μτφ. Τέο Βότσος, εκδόσεις Γαβριηλίδης.
5.     Η εξομολόγηση ενός τέκνου του αιώνα, Alfred de Musset, μτφ. Βασίλης Πουλάκος, εκδόσεις Printa.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

1.     Μέγας Αλέξανδρος, Τα αποσπάσματα των αρχαίων ιστορικών κειμένων, Οι πρώτες πηγές. μτφ. Ήρκος Αποστολίδης, Στάντης Αποστολίδης, εκδόσεις Gutenberg.
2.     Φαίδρος, Πλάτων, μτφ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, εκδόσεις Πόλις.
3.     Νόννου Πανοπολίτου Διονυσιακά, Νόννος, μτφ. Νικόλαος Μπεζαντάκος, εκδόσεις Σύλλογος Προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων.
4.     Φυσικά, Αριστοτέλης, μτφ. Βασίλης Κάλφας, εκδόσεις Νήσος.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

1.     Moskov Selim, Georgios Vizyenos, μτφ. Peter Mackridge, εκδόσεις Αιώρα.
2.     Choix de poemes, Constantin Cavafis, μτφ. Michel Volkovitch, εκδόσεις Αιώρα.
3.     Mariambas, Yannis Skarimbas, μτφ. Leo Marshall, εκδόσεις University of Birmingham.
4.     Un marito di Syros, Emmanuil Roidis, μτφ. Anna Zimbone, εκδόσεις Lussografica.

Το γενικό Σκεπτικό για τη μεταφραστική παραγωγή του 2015

Η ελληνική πνευματική ζωή στηρίχτηκε επί αιώνες στη μετάφραση ξένων επιστημονικών και λογοτεχνικών έργων, γι’ αυτό και σημαντικοί Έλληνες λόγιοι και λογοτέχνες επιδόθηκαν στη μεταφραστική εργασία. Ανάλογα οι Έλληνες εκδότες ανταποκρίθηκαν και στήριξαν με τη σειρά τους αυτή τη ζήτηση. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι παρά τη συνεχιζόμενη βαθιά οικονομική κρίση το ενδιαφέρον για την ξένη λογοτεχνική παραγωγή δεν έπαψε να υπάρχει από την πλευρά των μεταφραστών και των εκδοτών, γεγονός που αποδεικνύει τη ζήτηση από την πλευρά των αναγνωστών. Τα βιβλία τα οποία ανέλαβε να μελετήσει η Επιτροπή Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης σε αυτή την κατηγορία ήσαν περί τα 950 σύμφωνα με την κατάσταση της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Κατά την εξέταση διαπιστώθηκε ότι η παραγωγή του 2015 περιείχε μεγάλο αριθμό παιδικών βιβλίων, γεγονός ευχάριστο για την καλλιέργεια της παιδικής φιλαναγνωσίας. Πολλά επίσης ήταν τα αστυνομικά, τα οποία τα τελευταία χρόνια έχουν κερδίσει την προτίμηση των αναγνωστών.

Οι διαπιστώσεις μας και οι παρατηρήσεις μας για την παραγωγή του 2014 ισχύουν και για το 2015. Οι διαμεσολαβημένες μεταφράσεις, που κάποτε ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο, είναι πλέον πολύ λίγες, καθώς υπάρχει ήδη ικανός αριθμός μεταφραστών για πάρα πολλές γλώσσες και επομένως οι μεταφράσεις γίνονται από το πρωτότυπο. Είναι αξιοσημείωτο ότι αρκετά από τα κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που είχαν μεταφραστεί παλαιότερα, επανεκδίδονται σε νέες μεταφράσεις, που ανταποκρίνονται στο σύγχρονο γλωσσικό αίσθημα. Επιπλέον, η πλειοψηφία των μεταφράσεων αφορά στην πεζογραφία, αλλά δεν λείπουν η ποίηση, τα θεατρικά έργα και τα δοκίμια.

Είναι, επίσης σημαντικό ότι ανάμεσα στα μεταφρασμένα βιβλία του 2015 υπάρχουν σπουδαία και δύσκολα στη μετάφρασή τους έργα, ορισμένα από τα οποία ήταν πολυσέλιδα. Μάλιστα, πολλά βιβλία περιλάμβαναν πολύ χρήσιμα παρακείμενα: Σημειώσεις των μεταφραστών, Προλόγους, Επίμετρα, Γλωσσάρια, με στόχο να διαφωτίσουν τους αναγνώστες για το κείμενο, το συγγραφέα του, την ιστορική περίοδο ή άλλα θέματα του περιεχομένου του βιβλίου. Πολλές εκδόσεις είχαν πολύ υψηλή ποιότητα και φανέρωναν μεγάλη επιμέλεια. Όλα αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι το κόστος κάθε βιβλίου σταθμίστηκε ως δευτερεύων παράγοντας έναντι της ποιότητάς του.

Ακόμη, υπογραμμίζουμε ιδιαίτερα την υψηλή ποιότητα των μεταφράσεων τόσο ως προς την απόδοση του πρωτότυπου κειμένου όσο και ως προς τη χρήση της ελληνικής γλώσσας, καθώς και την παρουσία, παράλληλα με τους παλιότερους και έμπειρους μεταφραστές, νεότερων και νεοεμφανισθέντων, εξίσου ικανών.

Η βραχεία λίστα στην οποία καταλήξαμε φανερώνει το υψηλό επίπεδο των μεταφράσεων και την εξαιρετική εκδοτική επιμέλεια  σε κείμενα ιδιαιτέρως απαιτητικά.

Διαφορετική είναι η κατάσταση στις άλλες δύο κατηγορίες βιβλίων, ο αριθμός των οποίων μαζί δεν φτάνει τους 100 τίτλους. Ως προς την παραγωγή νέων βιβλίων με αποδόσεις έργων αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά σημειώνουμε με ευχαρίστηση ότι τη φετινή χρονιά ο κατάλογος περιλαμβάνει μερικά μη συνήθως μεταφραζόμενα έργα στο πλαίσιο σοβαρών εκδοτικών σειρών παρουσίασης μεγάλου μέρους της αρχαίας Γραμματείας. Δεν λείπουν βέβαια οι αποδόσεις καθιερωμένων θεατρικών κειμένων (τραγωδιών-κωμωδιών), έργα μεγάλων φιλοσόφων, όπως και θεματικές ανθολογήσεις κειμένων. Οι εκδόσεις αυτές φανερώνουν το συνεχές ενδιαφέρον μελετητών και αντίστοιχα αναγνωστών για την αρχαία γραμματεία, αλλά δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη πρωτοτυπία σε σχέση με όσα ήδη γνωρίζει καλά το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Στη βραχεία λίστα που συγκροτήθηκε από την επιτροπή περιλαμβάνονται οι καλύτερες μεταφράσεις σε εξαιρετικά επιμελημένες εκδόσεις.

Προβληματισμό προκάλεσε και αυτή τη χρονιά ο μικρός αριθμός μεταφράσεων νεοελληνικών λογοτεχνικών έργων, εντελώς αντίστροφος από την παρουσία και την επιτυχία της ξένης λογοτεχνίας στη χώρα μας και το ενδιαφέρον του ελληνικού αναγνωστικού κοινού για ξένους συγγραφείς και μεταφρασμένα βιβλία. Είναι, δυστυχώς, γνωστό ότι η τύχη της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό συνδέθηκε είτε με συγκεκριμένους και αριθμητικά λίγους συγγραφείς είτε με ειδικές ιστορικές συνθήκες. Στην παραγωγή του 2015 υπερτερούν τα ολιγοσέλιδα βιβλία ποίησης νεώτερων και σύγχρονων δημιουργών, στην πλειοψηφία τους εκδομένα στην Ελλάδα, ενώ λείπουν μεταφράσεις σημαντικών και εκτενών έργων της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Είναι παρήγορο όμως ότι μικροί εκδοτικοί οίκοι στην Ελλάδα και πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού προσπαθούν να γνωρίσουν στο ξένο αναγνωστικό κοινό το ελληνικό λογοτεχνικό βιβλίο μέσα σε αντίξοες οικονομικές συνθήκες, αλλά και με δυσκολίες διακίνησης, προβολής κ.λπ. Διαπιστώθηκε επιπλέον ότι σε αυτή τη δύσκολη προσπάθεια αγωνίζονται κυρίως ξένοι πανεπιστημιακοί καθηγητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας ή μεταφραστές αφοσιωμένοι στην απόδοση νεοελληνικών κειμένων.

Όπως και πέρυσι επισημάναμε, με το ζήτημα αυτό συνδέεται ένα μείζον πρόβλημα, ότι δηλαδή βιβλία που εκδίδονται στο εξωτερικό, δεν κατατίθενται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, ώστε να συμπεριληφθούν σε εκείνα που μπορούν να κριθούν. Είναι επομένως πολύ πιθανό να εκδίδονται κάθε χρόνο αρκετά βιβλία μεταφρασμένης ελληνικής λογοτεχνίας, ιδιαίτερα παλαιότερων συγγραφέων, σε ξένες χώρες τα οποία από άγνοια του εκδότη και του μεταφραστή για τη σχετική αποστολή στην Εθνική Βιβλιοθήκη να μην γίνονται γνωστά στην Ελλάδα και αυτό είναι πολύ λυπηρό.

Είναι ζήτημα της ευρύτερης εθνικής πολιτικής για το βιβλίο και κυρίως για την προώθηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας εκτός συνόρων να γίνει σωστή ενημέρωση στο εξωτερικό (σε εκδότες και ιδρύματα που καλλιεργούν τη μετάφραση), ώστε να καταθέτουν τα έντυπα στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Η έλλειψη σχετικής βιβλιογραφικής καταγραφής δεν επιτρέπει το σωστό σχεδιασμό νέων εκδόσεων και συμβάλλει στη λειψή και αποσπασματική εικόνα της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο ξένο αναγνωστικό κοινό. Στο ζήτημα αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί το παράδειγμα ξένων επιστημονικών ιδρυμάτων που επιδοτούν τη μετάφραση έργων των χωρών τους στην ελληνική γλώσσα. Αντίστοιχα επισημαίνουμε και επικροτούμε τη συμβολή ιδρυμάτων (π.χ. Ίδρυμα Νιάρχος, Ίδρυμα Ιω. Κωστόπουλου) να ενισχύσουν τη μελέτη και τη μετάφραση σημαντικών έργων της ελληνικής λογοτεχνίας από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Ευχόμαστε το Υπουργείο Πολιτισμού να επαναλάβει το παλαιότερο πρόγραμμά του για την ενίσχυση ανάλογων μεταφράσεων, που παραμένει ανενεργό.

Επαναλαμβάνουμε, τέλος, με έμφαση την πρόταση του προηγούμενου έτους. Η επιτροπή μας θεωρεί ότι η δημιουργία ενός μεγάλου βραβείου μετάφρασης για το σύνολο της παραγωγής ενός μεταφραστή ή εκδοτικού οίκου επικεντρωμένου στις μεταφράσεις θα έδινε ώθηση στο ζήτημα της μετάφρασης και για τις τρεις κατηγορίες βιβλίων και θα αποτελούσε ουσιαστική ανταμοιβή σε ιδιαίτερα αξιόλογους Έλληνες και ξένους μεταφραστές αλλά και εκδότες, που εργάζονται επί πολλά χρόνια και έχουν παραγάγει πλούσιο έργο.

Το σκεπτικό υπογράφεται από την Έρη Σταυροπούλου, πρόεδρο της επιτροπής, εκπροσωπώντας και το σύνολο των μελών της

Υπενθυμίζεται ότι η σύνθεση της αρμόδιας επιτροπής έχει ως εξής: 

Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης

1.     Ερασμία Λουϊζα Σταυροπούλου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πρόεδρος
2.     Ευαγγελία Σακελλίου, Καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας & Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών & Πρόεδρος του τμήματος, Αντιπρόεδρος
3.     Δημήτρης Κυρτάτας, Καθηγητής της Ύστερης Αρχαιότητας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Μέλος
4.     Κωνσταντίνος Γιαβής, Επίκουρος Καθηγητής Γενικής & Συγκριτικής Γραμματολογίας του Τμήματος Φιλολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
5.     Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
6.     Γεράσιμος Ζώρας, Πρόεδρος του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος
7.     Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
8. Μαργαρίτα Σωτηρίου, Λέκτορας του Τμήματος Φιλολογίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος
9. Ελένη (Λίλα) Κονομάρα, Μεταφράστρια, Μέλος

Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2017

Influencia(s) de la mitología griega en la minificción hispana + mini antología


de Konstantinos Paleologos

Cuando, en 1916, murió el primer autor hispano que incluyó microrrelatos en un libro suyo, la palabra «microrrelato» todavía no se había inventado. Hablamos, por supuesto, del mítico Rubén Darío, del creador nicaragüense (mejor dicho: universal) del Naturalismo hispanoamericano, y de su libro Azul, editado en el lejano 1888. Pues bien, la presencia de la Grecia clásica en esta primera obra hispánica que contiene minificción es muy significativa: campesinos como «toscos hércules», bellas ninfas, la Venus de Milo, todo un abanico de personajes mitológicos que Darío los utiliza para potenciar el carácter exótico y sensual de su obra.
            Un año tras la muerte del nicaragüense, o sea, en 1917, aparece el primer microrrelato de un escritor en lengua española, en este caso mexicano, que constituye un ejercicio de reescritura de un mito griego, entendido aquél como «un procedimiento ampliamente usado en la literatura de los siglos xx y xxi, que vuelve a los textos y a los mitos clásicos con la intención de narrarlos de otra manera», (Lagmanovich, 2006: 127). Nos estamos refiriendo a «A Circe» de Julio Torri. Narrador de este microrrelato es Ulises (no se menciona en ningún momento su nombre, ya que es el lector con su bagaje cultural el que tiene que entender cúal es el personaje anónimo que dialoga con Circe), pero un Ulises nada heroico, «resuelto a perderse», dispuesto a sucumbir al canto y al encanto de las sirenas. Sin embargo, y ahí está la ironía del relato, el curso «normal» de la historia no se alterará: Ulises seguirá su viaje, pero no porque se hiciera amarar al mástil para resistir al llamamiento de las sirenas, como nos ha contado el «mentiroso» de Homero, no... Simplemente no hubo tal llamamiento, no hubo canto, no hubo heroismo...
            El microrrelato de Torri sigue siendo, un siglo después de su aparición, uno de los más famosos y citados de este género. No obstante, según nuestro entender, plantea también uno de los principales problemas que afrontan los autores, a veces sin darse cuenta, a la hora de recurrir a los mítos de la Grecia clásica para reescribirlos en clave de microrrelato: se ven «obligados» a escribir poéticamente, y la prosa lírica no es precisamente narrativa. Veamos, a título de ejemplo el primer párrafo de «El reino del Minotauro (octava sombra)» del malagueño Rafael Pérez Estrada: «Es la ciudad de la desolación y el desamparo; en ella, en número infinito se alzan las torres herméticas de lo imposible. Son torres truncadas por su base. Solitarias y sin sombra, claman por un cielo lejano e indiferente. La ciudad está trazada como un gélido pensamiento urbanístico de ciegas contradicciones...». Estilo recargado: demasiadas florituras literarias, demasiados adjetivos, para que pueda considerarse un (verdadero) microrrelato.     
            Hay que llegar hasta la década de los sesenta y un libro clásico, La oveja negra y demás fábulas de Augusto Monterroso, de las grandísimas figuras de la minificción hispánica, para encontrar una colección entera de minificciones que reescriben, de manera satírica, mitos de diversas procedencias con una intención puramente narrativa. De la ironía y del humor desacralizante del escritor guatemalteco no se salva casi nadie: Aquiles, Epicuro, el Ave Fénix, Homero, el rey Midas... Su Ulises, por ejemplo, en «La tela de Penélope, o quién engaña a quién», es un tipo aburrido con problemas psicológicos que cada dos por tres «se iba a recorrer el mundo y a buscarse a sí mismo», concediendo a Penélope toda la libertad del mundo para coquetear con sus pretendientes [por no hablar de su Homero, un dormilón que no se enteraba muy bien de la vida secreta de sus personajes].
            Como se deduce de lo dicho hasta ahora los autores de microrrelatos muestran una especial predilección por la Odisea justamente porque con «esta epopeya comienza en Occidente la larga tradición de la literatura de viajes maravillosos», (Serrano Cueto, 2015: 14). De un sinfín de microrrelatos que presentan una imagen alternativa y rompedora de los héroes homéricos, merece la pena detenernos en una Circe harta de un Ulises insulso a quien termina por echar de su isla (en «Reabilitación de Circe» del chileno Diego Muñoz Valenzuela) o en un Ulises jugador del Hércules Club de Fútbol que tiene, ¡qué curioso!, problemas con su mujer (en «[Ulises Selfa]» del español Pablo Albo), pero, sobre todo, en la versión femenina del poema épico de la boca de Andrómaca (en «Traducción femenina de Homero» que se contiene en Falsificaciones de Marco Denevi, un libro, verdadero clásico de la reescritura).
            Si la Odisea lleva la voz cantante como fuente de inspiración de los minicuentistas en su intento de desautorizar el discurso canónico de los mitos, la Iliada tampoco se queda atrás; sobre todo Helena es una figura mítica que se reinventa con mucha frecuencia, basta recordar «Orillas del Escamandro» del mexicano José Emilio Pacheco que sostiene que tanta guerra y tantas muertes no sirvieron de nada puesto que Helena sólo existió «en la imaginación de un poeta ciego», o «Helena» de la argentina Alba Omil que presenta a una Helena guapísima, eso sí, pero ávida de sangre.
            Son innumerables los personajes de la mitología griega que aparecen, de manera explícita o implícita, «deformados» a causa de la aproximación herética, casi vitriólica, llevada a cabo por los escritores de los microrrelatos hispanos: Teseo y el Minotauro, Jasón y Perseo, Sísifo, Prometeo, los dioses (Zeus, Atenea, Poseidón...). Hay tal cantidad de microrrelatos que una editorial importante como la palentina Menoscuarto (una editorial pionera en la publicación de antologías y estudios relacionados con la minificción) sacó en 2015 una antología, Después de Troya, exclusivamente con microrrelatos hispánicos de tradición clásica (edición de Antonio Serrano Cueto). En ella podemos encontrar, por ejemplo, a un Ícaro con alas metálicas, víctima de un asesinato jamás aclarado (en «Historia» del colombiano Jairo Aníbal Niño) o a un «mediocre» Narciso, «sin espejos, sin agua, sin posibilidad alguna donde reflejarse» (en «Nuevas versiones y más fidedignas de la Antigua Grecia» del mexicano René Avilés Fabila). 
            Si es verdad que existe una preferencia obvia por los personajes míticos que hemos enumerado en los párrafos anteriores, tampoco faltan referencias a «personajes secundarios» como Caronte, el barquero infernal, que en «La barca de Caronte», del español Juan Pedro Aparicio, cambia de medio de transporte, pasando a un, a todas luces, más moderno, avión, como la peculiar Electra/Abigaíl, del también español Rubén Abella, una niña decidida a «ser mamá», para... «dormir con papá» o, por último, como el torpe Atlas del venezolano Rigoberto Rodríguez (en su «Cataclismo») que, extenuado por su titánico quehacer, se carga todo un continente.
«Yo me considero un discípulo de Apolodoro, Hesíodo y Esopo», afirmaba en 2011 Fernando Iwasaki, otro minicuentista «irreverente», mostrando con esta afirmación su respeto hacia los grandes maestros, cuyos textos la minificción «adora» desacralizar, porque, como señalaba Noguerol (1996: 51), la parodia que ejercen los microrrelatos no es nada más que un «virtuosismo intertextual, [...] un reflejo del bagaje cultural del escritor [de microrrelatos] por el que se recupera la tradición literaria aunando el homenaje al pasado (pastiche) y la revisión satírica de éste (parodia)».  

REFERENCIAS ΒΙΒLIOGRÁFICAS

Iwasaki, F. «Entrevista a Konstantinos Paleologos», en https://bonsaistoriesflashfiction.wordpress.com/category/συγγραφεισ/2-2-σε-αλλεσ-γλωσσεσ/iwasaki-fernando/, 14 de enero de 2011.
Lagmanovich, D. El microrrelato. Teoría e historia, Palencia, menoscuarto, 2006.
Noguerol, F. «Micro-relato y posmodernidad: textos nuevos para un final de milenio», Revista Interamericana de Bibliografía XLVI, 1-IV, 1996, pp. 50-66.
Serrano Cueto, A. «El legado de Grecia y Roma», en Antonio Serrano Cueto (editor) Después de Troya. Microrrelatos hispánicos de tradición clásica, Palencia, menoscuarto, 2015, pp. 11-34.

:;:;:;:;:;:;:

Μini antología de microrrelatos inspirados en la mitología griega


A Circe

¡Circe, diosa venerable! He seguido puntualmente tus avisos. Mas no me hice amarrar al mástil cuando divisamos la isla de las sirenas, porque iba resuelto a perderme. En medio del mar silencioso estaba la pradera fatal. Parecía un cargamento de violetas errante por las aguas.
¡Circe, noble diosa de los hermosos cabellos! Mi destino es cruel. Como iba resuelto a perderme, las sirenas no cantaron para mí.
                                                                                                                               
Julio Torri, México (1917)


Traducción femenina de Homero

Toda la Odisea, con sus viajes, sus naufragios, sus sirenas, sus hierbas mágicas, sus animales míticos, sus palacios misteriosos, sus aventuras y sus desastres es, para Penélope, una inútil y tediosa demora en sus amores con Ulises. Mientras tanto Andrómaca refunfuña: «Que el viejo Homero cuente la historia a su manera. Yo daré mi versión. Yo, que la he vivido. Yo, una pobre mujer desdichada. Primero, recuerdo, fue la prohibición de salir de la ciudad. Después tuve que pulir escudos, coser sandalias, fabricar flechas hasta que las manos se me llagaron. Después, vendar heridas que sangraban y supuraban y enterrar a los muertos. Después escasearon los víveres y nos alimentábamos de ratas y raíces. Después perdí a mi marido y a mis hijos. Después el ejército invadió la ciudad y abusó de mí y de mis hijas. Por fin el vencedor me hizo su esclava».

Μαrco Denevi, Argentina (1966)


La tela de Penélope, o quién engaña a quién

Hace muchos años vivía en Grecia un hombre llamado Ulises (quien a pesar de ser bastante sabio era muy astuto), casado con Penélope, mujer bella y singularmente dotada cuyo único defecto era su desmedida afición a tejer, costumbre gracias a la cual pudo pasar sola largas temporadas.
Dice la leyenda que en cada ocasión en que Ulises con su astucia observaba que a pesar de sus prohibiciones ella se disponía una vez más a iniciar uno de sus interminables tejidos, se le podía ver por las noches preparando a hurtadillas sus botas y una buena barca, hasta que sin decirle nada se iba a recorrer el mundo y a buscarse a sí mismo.
De esta manera ella conseguía mantenerlo alejado mientras coqueteaba con sus pretendientes, haciéndoles creer que tejía mientras Ulises viajaba y no que Ulises viajaba mientras ella tejía, como pudo haber imaginado Homero, que, como se sabe, a veces dormía y no se daba cuenta de nada.

Augusto Monterroso, Guatemala (1969)


Historia

Ayer por la tarde fue extraído de las antiguas aguas del Mediterraneo el cuerpo petrificado de Ícaro. Al ser colocado sobre la cubierta del barco, sus alas metálicas, limpias y poderosas, lanzaron una erupción de luz cuando fueron tocadas por el sol de los venados. Se sospecha que la afirmación de que Ícaro usaba alas de cera, fue propalada por sus asesinos.

Jairo Aníbal Niño, Colombia (1977)


Orillas de escamandro

Atravesaron en hondas naves el mar. Desembarcaron a orillas del Escamandro y durante diez años mantuvieron el sitio de la ciudad. Tras miles de combates y muertes penetraron en Troya mediante un ardid y la tomaron a sangre y fuego. Buscaron por todas partes a Helena. Al no encontrarla comprendieron que la causante de la guerra sólo había existido en la imaginación de un poeta ciego.

José Emilio Pacheco, México (1990)


Helena

Salió del huevo con cuerpo de mujer y gracia de ave.
Por cada uno de sus poros cantaban la vida y la hermosura sus triunfos y sus goces.
En el fondo de sus ojos claros, esperaba una montaña de guerreros muertos.

Alba Omil, Argentina (1998)


Nuevas versiones y más fidedignas de la antigua Grecia

Al pobre Narciso lo ponen en un lugar sin espejos, sin agua, sin posibilidad alguna donde reflejarse; así le salvan la vida, lo destinan a la fealdad de la vejez y a una historia mediocre.
            A Teseo lo encierran en el laberinto donde aguarda rabioso Minotauro y no le permiten ningún ovillo de hilo. Está condenado a muerte. Ariadna tendrá que conformarse con otro héroe menos espectacular.
            A Penélope le impiden tejer y, consecuentemente, destejer. Ya sin terapia y sobre todo sin Ulises, quien la engaña con Circe, se desquicia y tiene que consultar Freud.

René Avilés Fabila, México (1998)

Cataclismo

Se dice que Atlas, hincado sobre las rodillas y extenuado bajo el peso de la tierra, apoyó la esfera en uno de sus hombros. En el punto de contacto, la Atlántida desapareció bajo las aguas.

   Rigoberto Rodríguez, Venezuela (2004)


La barca de Caronte

Iba en autocar hacia el avión. Le pareció notar aprensión en los pasajeros que le rodeaban. Subió la escalerilla hasta la puerta delantera y miró al interior de la cabina. Había dos hombres en mangas de camisa. Notó que habían discutido y advirtió la gravedad de sus semblantes. Inventó una excusa y se bajó del avión.

Juan Pedro Aparicio, España (2006)


El reino del Minotauro
(Octava sombra)

Es la ciudad de la desolación y el desamparo; en ella, en número infinito se alzan las torres herméticas de lo imposible. Son torres truncadas por su base. Solitarias y sin sombra, claman por un cielo lejano e indiferente. La ciudad está trazada como un gélido pensamiento urbanístico de ciegas contradicciones.
            Las torres sin puertas ni ventanas, parecen temer el peso de las nubes, que sugieren desde sus formas férreas la milagrosa imposibilidad de lo ingrávido. En cada torre, un reló repite inexacta la hora, y sobre cada torre, un mirlo azul metálico da la única e inexplicable nota de color a esta ciudad silenciosa.
            Pronto verás huir –me dijeron− a la mujer de la desesperación. La blanca levedad de su cuerpo quizá te distraiga del drama que desgarra su abandono. Teme sus labios, pues en ellos toda dulzura se hace negra y acre.
            Al poco, tal si fueran señales a la entrada de un laberinto griego, hallé unas huellas de labios impresas en las bases de las torres, y deseando dibujarlas, temeroso como estaba, me abstuve.
            En el caminar llegué hasta la orilla de un mar inacabable. Su lejanía infinita la formaban bloques de asfalto y hormigón que crujían terribles al entrechocar al modo de las olas. En su centro, un buque herrumbroso custodiaba el orden lineal de todas aquellas torres. Conocí entonces el poder del Mar Seco.
            Cuando pensé en huir, un muchacho luminoso me contuvo: No lo hagas –me advirtió−, éste es el Reino del Minotauro, y mi señor desea jugar contigo una partida de ajedrez.
            Y supe que de nuevo me hallaba en los días de Cnossos.  

Rafael Pérez Estrada, España (2006)


Rehabilitación de Circe

La preciosísima Circe estaba aburrida de la simplicidad de Ulises. Si bien era fogoso, bien dotado y bello, la convivencia no daba para más. Solía convertirlo en perro para propinarle patadas, y él sollozaba y le imploraba perdón. Lo transformaba en caballo para galopar por la isla de Ea, fustigándolo con dureza. Lo transmutaba en cerdo para humillarlo alimentándolo con desperdicios. Volvía a darle forma humana para hacer el amor, y volvía a fastidiarse con su charla insulsa. Por fin lo expulsó del reino, le restituyó su barca y sus tripulantes y lo dotó con alimentos para un largo viaje. “Vete y no vuelvas”, ordenó con voz terminante al lloroso viajero,  “y cuenta lo que quieras para quedar bien ante la historia”. Después sopló un hálito mágico para hinchar la vela de la embarcación. 

Diego Muñoz Valenzuela, Chile (2007)


Electra


Hilaria levanta los ojos de la labor y observa risueña cómo Abigaíl, su nieta de seis años, se entretiene recortando una revista.
—Y dime, vida mía, ¿tú qué quieres ser de mayor? —le pregunta.
Abigaíl aplica pegamento al reverso de una modelo en bikini y aplasta el recorte contra un folio en blanco.
—Yo de mayor quiero ser mamá —responde, sin ningún asomo de duda.
Enternecida, Hilaria retoma la labor.
Al cabo de un rato, vuelve a levantar la vista.
—¿Y cuántos hijos vas a tener, cielo?
Abigaíl termina de recortar un adonis con chaqué y lo fija junto a la modelo en bikini.
—A mí los hijos me traen sin cuidado —contesta en un tono didáctico, como si ella fuese la abuela, y la abuela una niña—. Yo lo que quiero es dormir con papá.

Rubén Abella, España (2010)

[Ulises Selfa]

Ulises Selfa. Jugador del Hércules Club de Fútbol en la temporada 85-86.  Ese era el único cromo que le faltaba. Tenía todos los demás de ese álbum. Tenía veinte álbumes de cromos completos de veinte temporadas consecutivas. Solo le faltaba Ulises Selfa, delantero centro, máximo goleador del campeonato en su año. Solo uno.
               Y mira que lo había buscado. En el kiosco, en el rastro, en corrillos, en anticuarios. Pero aquel último cromo parecía habérselo tragado la tierra. Para algo había hecho la editorial solo un cromo del jugador, para que hubiera que buscarlo.
               Pasaba las tardes de su jubilación escudriñando el mundo, buscando el cromo.
               El cromo único, solo ese le faltaba, en algún sitio tenía que estar.
               —Tranquilo, cariño, lo encontrarás —le consolaba su mujer a menudo mientras valoraba si era ya el momento de entregárselo o todavía era mejor regalo su ausencia.
                                                  
 Pablo Albo, España (2011)